Σχολική άρνηση του παιδιού
Ο όρος «Σχολική άρνηση» του παιδιού αναφέρεται στην ακούσια μη παρακολούθηση του σχολείου, που συνοδεύεται με άγχος και συχνά με καταθλιπτική διάθεση. Είναι σημαντικό να μην συγχέουμε τη σχολική άρνηση με τις πρώτες αρνητικές αντιδράσεις που εκδηλώνει το παιδί όταν πρωτοπηγαίνει στο σχολείο ή στην αρχή μιας σχολικής χρονιάς.
Τι είναι και τι δεν είναι η σχολική άρνηση
Ο όρος «Σχολική άρνηση» του παιδιού αναφέρεται στην ακούσια μη παρακολούθηση του σχολείου, που συνοδεύεται με άγχος και συχνά με καταθλιπτική διάθεση. Είναι σημαντικό να μην συγχέουμε τη σχολική άρνηση με τις πρώτες αρνητικές αντιδράσεις που εκδηλώνει το παιδί όταν πρωτοπηγαίνει στο σχολείο ή στην αρχή μιας σχολικής χρονιάς. Είναι αντιδράσεις εντελώς φυσικές και προσαρμοστικές, οι οποίες σταδιακά υποχωρούν. Επίσης, δεν πρέπει να συγχέεται ο μαθητής με σχολική άρνηση με το μαθητή «σκασιάρχη». Το σκασιαρχείο εμπεριέχει την ενσυνείδητη απόφαση να απομακρυνθεί από το σχολείο για λίγο, για να κάνει κάτι πιο διασκεδαστικό. Τα παιδιά με σχολική άρνηση έχουν τη συγκατάθεση των γονιών να μην πάνε στο σχολείο και μένουν σπίτι.
Πώς εκδηλώνεται – συμπτώματα
Η σχολική άρνηση εκδηλώνεται με διάφορους τρόπους. Το παιδί δείχνει απροθυμία και αρνείται κατηγορηματικά να πάει στο σχολείο. Παρουσιάζει συμπτώματα αντικοινωνικής συμπεριφοράς, όπως εκρήξεις θυμού και επιθετικότητα, την ώρα που πρέπει να φύγει για το σχολείο, ψυχοσωματικές διαταραχές, όπως εμετούς, πονοκεφάλους, κοιλόπονους. Παράλληλα προς τα ψυχοσωματικά συμπτώματα, προβάλλει διάφορες αιτιάσεις προς του σχολείου, όπως π.χ. ότι ο δάσκαλος είναι κακός και άδικος, ότι τα μαθήματα είναι ανιαρά ή δύσκολα, ότι οι συμμαθητές τον απειλούν, τον δέρνουν, τον περιφρονούν κλπ.
Πώς προκαλείται
Κλινικές παρατηρήσεις και μελέτες υποστηρίζουν τη θέση ότι η σχολική άρνηση αντιπροσωπεύει και καθρεφτίζει ένα άγχος, το οποίο μετατοπίζεται από τη βασική πηγή του προς το σχολείο. Όσο περίεργο ή υπερβολικό μπορεί να ακούγεται, για να φοιτήσει ένα παιδί στο σχολείο και να παρακολουθήσει τα μαθήματά του με επιτυχία χρειάζεται να είναι ήσυχο και ξένοιαστο.
Αυτό που πρέπει λοιπόν να αναρωτηθούμε είναι τι μπορεί να κρατάει και εμποδίζει ένα παιδί μικρής ηλικίας από το είναι αφιερωμένο στο σχολείο και τα μαθήματά του. Η πιο επικρατούσα άποψη για την αιτιολογία της σχολικής άρνησης είναι το Άγχος Αποχωρισμού. Το άγχος αποχωρισμού αναφέρεται στη σχέση μητέρας – παιδιού και αφορά στον δεύτερο χρόνο ζωής του παιδιού (11-18 μηνών). Σε αυτή την περίπτωση η εμφάνιση του άγχους αποχωρισμού είναι εντελώς φυσιολογική και ταιριάζει με την αναπτυξιακή φάση του παιδιού. Όταν όμως αυτή η σχέση μητέρας – παιδιού συνεχίζει να είναι μοναδική και «ιδιαίτερη» σε βαθμό που να μη χωρά άλλος ανάμεσά τους, τότε είναι επικίνδυνη για πολλούς λόγους, οι οποίοι σχετίζονται και αυτοί με την πιθανή εμφάνιση σχολικής άρνησης.
Η σχέση μητέρας – παιδιού δεν μπορεί να αποκλείει το ρόλο του πατέρα για το παιδί και το ρόλο του συζύγου για τη γυναίκα. Αν συμβαίνει αυτό, τότε πολλές ασυνείδητες διεργασίες εμποδίζουν το παιδί όχι μόνο να πάει στο σχολείο, αλλά και να αναπτυχθεί ή να αυτονομηθεί. Όταν η προσκόλληση είναι μεταξύ μητέρας παιδιού και όχι μεταξύ των δύο συζύγων, το παιδί αναλαμβάνει ρόλους που δεν ταιριάζουν στην αναπτυξιακή του φάση και οι σύζυγοι δεν είναι σύζυγοι, αλλά μόνο γονείς που νοιώθουν την ανάγκη να προστατεύουν το παιδί τους από τις απαιτήσεις της ζωής.
Πώς αντιμετωπίζεται
Είναι σημαντικό η κυρίαρχη προσκόλληση να είναι ανάμεσα στους συζύγους και όχι σε παιδί – γονιό. Στο σημείο αυτό είναι που οι ασυνείδητες διεργασίες οδηγούν το παιδί να νοιώθει «δέσμιο» στους ρόλους που καλείται να αναλάβει. Να καλύψει το κενό της συντροφικότητας που έχει χαθεί, να ανακουφίζει από την καθημερινότητα που χωρίς το χάδι μεταξύ των συντρόφων ή ένα βλέμμα τρυφερότητας, είναι δυσβάσταχτη πια.
Όσο φυσιολογικό είναι μέσα σε μια οικογένεια να υπάρχουν μόνο γονείς και όχι ζευγάρι, τόσο φυσιολογικό και καθόλου υπερβολικό είναι το παιδί να μην μπορεί να πάει σχολείο. Έχω ακούσει γονείς να μου λένε ότι απλά συμβιώνουν χωρίς να τους νοιάζει το παραπάνω για το μεταξύ τους, παρά μόνο για το παιδί. Αν ζητάμε τόσο λίγο από μια σχέση, λίγο θα πάρουμε. Και λίγο και θα πάρει και το παιδί που θα έχει μόνο γονείς. Μια σχέση μπορεί να μας δώσει πάρα πολλά αν την εμπιστευτούμε. Οι σχέσεις των ανθρώπων αξίζουν πολλά και αυτό πρέπει να το διεκδικήσουμε. και αυτό χρειάζεται να ξέρουν και να διδάξουμε και στα παιδιά μας.